میرزا کوچک خان و یارانش خواستار استقلال و آزادی این سرزمین بودند

نویدشاهد گیلان: پایه و بنیان نهضت جنگل که حرکتی ایرانی و دینی به شمار می‌رفت، بر مبنای عدالت‌خواهی استوار بود. میرزا کوچک خان و یارانش خواستار استقلال و آزادی این سرزمین بودند. مرور خاطرات و وقایع مهم نهضت جنگل، بهانه‌ای است تا یادمان باشد چه انسان‌هایی در راه حفظ این آب و خاک از هیچ کوششی دریغ نکردند و در این راه جان ارزنده خویش را نیز فدا کردند.
در تقویم مناسبت‌های کشورمان، 11 آذر ماه برابر با سالگرد شهادت میرزا کوچک خان جنگلی است. پس با محمد حسن اصغرنیا، مسوول مرکز بازشناسی نهضت جنگل و مشاور امور اسناد ملی سازمان اسناد و کتاب‌خانه‌ ملی کشور که خود یکی از مبارزان انقلابی پیش از انقلاب اسلامی و از شهدای زنده حادثه هفتم تیر است، تاریخ را مرور می‌کنیم.

قبل از آشنایی با نهضت جنگل از میرزا کوچک خان جنگلی برای‌مان بگوید
میرزا کوچک خان جنگلی در سال 1257 در محله استادسرای رشت چشم بدنیا گشود و نامش یونس بود.  نام پدرش میرزا بزرگ بود که به همین منظور او را میرزا کوچک می‌نامیدند. او در مدرسه حاجی حسن در صالح آباد رشت مشغول به تحصیل شد و برای ادامه تحصیلات به تهران رفت و در مدرسه محمودیه به فراگرفتن علوم دینی مشغول شد و پس از تحصن مردم در شاه عبد العظیم شهرری فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد.

میرزا کوچک خان جنگلی از چه خصوصیات اخلاقی برخوردار بود؟
میرزا جاذبه اخلاقی ویژه ای داشت، خوش قلم بود، گیله مردی پهلوان که در کشتی گیله مردی استاد بود و این خود عاملی بود که جوانان به او جذب می‌شدند. میرزا در هر جمعی که وارد می‌شد جوانان را به کشتی گیله مردی دعوت می‌کرد و آنان را از یاران نهضت جنگل می‌شمرد. میرزا در تربیت فرزندان به همه توصیه می‌کرد: برای فرزندا‌ن‌تان شاهنامه خوانی انجام دهید تا حس وطن‌دوستی و حفظ ایران را بیاموزند. غیرت و جوانمردی میرزا زبانزد همه ی مردم ایران بود، همیشه با ظلم اربابان در هر کجای ایران مبارزه می‌کرد.

انگیزه میرزا کوچک خان جنگلی از نهضت جنگل چه بود؟
بعد از این‌که میرزا، جنگل را برای فعالیت‌های انقلابی خود علیه دشمنان روس و انگلیس برگزید، دفاع از اسلام و ایران را بهترین انگیزه حرکت انقلابی خود اعلام کرد و گفت: ” من و یارانم در مشقت‌های فوق الطاقه چندین ساله هیچ مقصودی نداشتیم و نداریم جز حفظ ایران از تعرضات خارجی و فشار خائنین داخلی. ”
اولین اقدام میرزا تشکیل جمعیت اتحاد اسلام بود. میرزا یاران خود را از مجالس مذهبی و روضه خوانی اهل بیت علیهم‌السلام انتخاب کرد که این خود بیانگر حرکت انقلابی و اسلامی میرزاست. یاران میرزا از دوستداران امام حسین(ع) بودند و نهضتشان نهضت اسلامی بود، به عبارتی چون یاوران میرزا از کشورهای خارجی مثل آلمان، اتریش، لهستان و …که در تاریخ ثبت شده است با او همکاری می‌کردند، حرکت او نهضتی جهانی نیز به شمار می‌آید.

دشمنی روس ها با میرزا کوچک خان جنگلی چگونه شدت گرفت؟
وقتی که روس ها فهمیدند فعالیت‌های انقلابی میرزا در رشت اوج گرفته است، میرزا را به تهران تبعید کردند ولی روس‌ها علاقمند به مذاکره با میرزا بودند، به شرطی که میرزا دست از مرام خود بردارد. ولی میرزا در پاسخ به آنان گفت: من شعارم "لا اله الا الله، محمد  رسول الله، علی  ولی الله” است و هرگز زیر بار سلطه روس و انگلیس نخواهم رفت.
به همین دلیل آنان مذاکرات‌شان را قطع کردند و مبارزات‌شان شدت گرفت اما کشاورزان و مردم قشر متوسط به او پیوستند و از او حمایت و پشتیبانی کردند.

میرزا کوچک خان در نهضت جنگل با چه عواملی مبارزه می‌کرد؟
میرزا با حمایت و پشتیبانی مردم و جمعیت اتحاد اسلام با پنج جبهه شامل : روس، انگلیس، عامل روس و انگلیس رضاخان، سرمایه داران بزرگ فئودال‌ها و خطرناک‌تر از همه جاسوسان پنج جانبه مبارزه می‌کرد.

در نهضت جنگل  چه حرکت‌های زیر بنایی فرهنگی مد نظر میرزا  بود؟
میرزا کوچک خان جنگلی در حکومت هفت ساله خود از سال 1293 تا سال 1300 به دو حرکت زیر بنایی فرهنگی عمل نمود. او همیشه معتقد بود باید حرکت های فرهنگی را از مدرسه شروع کرد و مدرسه سازی و ساخت خانه بهداشت و … را بسیار مقدس می‌دانست. همچنین در خصوص عمران و آبادانی برای رفاه حال مردم اقدامات مهمی انجام داد که تاکنون نیز مردم از میرزا به نیکی یاد می‌کنند.
از چگونگی به شهادت رسیدن این مبارز انقلابی برای‌مان بگویید.
وقتی که میرزا دعوت به مذاکرات روس و انگلیس و عوامل آنها را رد کرد، متاسفانه از طریق بعضی خائنین وعوامل نفوذی که در نهضت جنگل رخنه کرده بودند، این حرکت در نقطه پیروزی به سمت سایه شکست هدایت شد.
رضاخان اعلام کرد، زنده یا کشته میرزا را در ازای دریافت جایزه ای ویژه به او تحویل دهند. میرزا که در سرمای شدید و برف گرفتار شده بود، به دست یکی از ماموران در برابر دیدگان اشک آلود روستائیان خانقاه ماسال سرش را بریده و پیکر بدون سر میرزا را در همان روستا به خاک سپردند. اما سر بریده میرزا بعد از چند روز که در رشت در معرض تماشای مردم گذاشته شد، توسط خالوقربان برای خوش خدمتی به رضاخان هدیه داده شد. به دستور رضاخان سر میرزا را در حسن آباد تهران دفن کردند، پس از مدتی ” کاس آقا حسام” دوست صمیمی و یار قدیمی میرزا مخفیانه سر میرزا را به رشت آورد و در محله سلیمانداراب رشت دفن کردند. دوستان میرزا بدن میرزا را از دهکده خانقاه به رشت منتقل کرده و در جوار سر او به خاک سپردند.

دوستداران میرزا برای کسب اطلاعات بیشتر چه کتاب‌هایی را می‌توانند مطالعه کنند؟
در مورد زندگانی این مبارز جوان انقلابی که 43 سال عمر پربرکتش را برای دفاع از اسلام و ایران تقدیم کرد، تاکنون نزدیک به 150 کتاب در داخل و خارج از کشور به چاپ رسیده است.
کتاب خاطرات میر احمد مدنی(از یاران میرزا)، مدخلی بر بازشناسی نهضت جنگل نوشته سید جعفر مهرداد، نهضت جنگل به روایت تصویر از محمد حسن اصغرنیا، سردار قبیله شقایق مجموعه آثار ادبیات و شعر و ….

در پایان چه توصیه ای برای مخاطبان در خصوص نهضت جنگل دارید؟
توصیه ی من به عنوان یک دوستدار نهضت جنگل این است که شخصیت میرزا مبارز انقلابی را که در راه اسلام و ایران به شهادت رسیده است بشناسید و به فرزندان‌تان نیز بشناسانید.

اکرم السادات حسینی کارشناس روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری استان گیلان