نقش و عملکرد لشکر قدس گیلان در عملیات کربلای ۲ + جزئیات

به گزارش نویدشاهدگیلان و به استناد اسناد و مدارک دفاع مقدس گیلان، تهدید کرکوک به عنوان سومین شهر بزرگ عراق - که می‌توانست صادرات نفت این کشور را مختل کند – هدف فرماندهان نظامی ایران در جبهه شمال بود. در این حال، انجام هرگونه عملیاتی در این جبهه می‌توانست نقش مهمی در موفقیت و تداوم همکاری اکراد معارض عراقی با جمهوری اسلامی – که از سال ۱۳۶۴ شکل عملی به خود گرفته بود ایفا کند. در این صورت، علاوه بر تقویت روحیه معارضین و تأمین راه‌های تردد آنان به ایران، موقعیت قرارگاه رمضان نیز که مأموریت عملیات نامنظم در داخل عراق را بر عهده داشت، بهبود می‌یافت.

برهمین اساس و با توجه به این که پس از تهاجم مورخ ۲۴ /۲ /۱۳۶۵ دشمن به منطقه حاج عمران _ در چهارچوب استراتژی دفاع متحرک _ و تصرف ارتفاعات ۲۵۱۹ و ۲۴۳۵ و در نتیجه کسب تسلط و اشراف بر منطقه، نیروهای خودی به طور مستمر متحمل تلفات می‌شدند، بر این اساس به منظور مقابله با اقدام رژیم بعث عراق، فرماندهان تصمیم گرفتند برای جلوگیری از رکود جبهه‌ها و انجام عملیات پیاپی و موفق در سرتاسر جبهه‌های نبرد، تا آماده شدن عملیات بزرگ در زمستان سال ۱۳۶۵، چند عملیات را در دستور کار قرار داد و در نهایت انجام عملیات کربلای ۲ نیز در نیمه نخست سال ۱۳۶۵ در دستور کار سپاه پاسداران قرار گرفت.

هدف اصلی این عملیات، تصرف ارتفاعات ۲۵۱۹ و شهید صدر بود، تا علاوه بر ایجاد خط پدافندی مناسب، زمینه لازم برای عملیات‌های مؤثر و استراتژیک بعدی در عمق خاک عراق فراهم می‌شود. همچنین، هم‌زمانی این عملیات با عملیات کربلای ۳ در آب‌های خلیج فارس، می‌توانست به افزایش ضربات وارده بر قوای دشمن و نیز تجزیه و تحلیل قوای نظامی او بینجامد.

منطقه عملیاتی حاج عمران از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین؛ از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو؛ و از شرق به ارتفاعات تمرچین و شهر مرزی پیرانشهر؛ و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفی عراق محدود می‌شد.

ارتفاعات مهم این منطقه عبارتند از: ۲۵۱۹ (گرده‌مند)، ۲۹۹۹ (کدو)، ۲۵۰۰، ۲۵۰۶ (دربند)، ۳۰۰۰ (برزین) و ۲۴۳۵ (گرده کوه، معروف به شهید صدر). این ارتفاعات بر ارتفاعات پیرانشهر و جاده پیرانشهر – نقده، پادگان پیرانشهر جاده پیرانشهر – سردشت؛ و همچنین، بر شهرهای چومان مصطفی، دیانا و رواندوز عراق مشرف هستند.

مسئولیت پدافند از منطقه حاج عمران، بر عهده لشکر ۲۳ پیاده از سپاه پنجم عراق بود و یگان‌های تحت امر این لشکر عبارت بودند از:

– تیپ‌های ۹۸، ۸۰۷، ۶۰۴، ۴۳۸، ۹۱ و ۸۰۶ پیاده؛

– تیپ ۱۰۲ پلیس؛

– گردان کماندویی الکفاح؛

– گردان ۷۷ دفاع الوطنی؛

– گردان ۴۲ تانک از تیپ ۸۰ زرهی؛

– حدود پنج گردان توپخانه.

سازمان رزم خودی

فرماندهی عملیات برعهده قرارگاه حمزه سیدالشهدا (ع) بود که یگان‌های زیر را تحت امر داشت:

– لشکر ۱۰ سیدالشهدا (ع) با سه گردان؛

– تیپ ۱۵۵ ویژه شهدا با شش گردان؛

– تیپ ۱۰۵ ویژه قدس با چهار گردان؛

– تیپ ۲۱ امام رضا (ع) با سه گردان؛

– تیپ ۱۲ قائم با شش گردان؛

– تیپ ۹ بدر با چهار گردان؛

– چهار گردان توپخانه.

دو محور برای عملیات در نظر گرفته شد که محور راست شامل ارتفاعات گرده کوه (شهید صدر)، تخته سنگی، تپه شهدا و تپه سرخ بود. در محور چپ نیز ارتفاعات گرده‌مند و وارس و یال‌های آنها، تپه تخم مرغی، شیار آینه و دو یال ارتفاعات سکران قرار داشتند.

بعد از شکست عراق در عملیات والفجر ۸ (فاو)، ارتش این کشور راهبرد دفاع متحرک را در پیش گرفت و توانست طی چند عملیات برخی مناطق تحت تصرف یگان‌های سپاه و ارتش را باز پس گیری نماید. نیروهای ارتش بعث عراق در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۵ عملیاتی را در منطقه حاج عمران اجرا کردند و توانستند ارتفاعات ۲۴۳۵ و ۲۵۱۹ را تصرف کنند.

عملیات کربلای ۲ از جمله عملیات‌هایی است که در قالب عملیات متوسط رزمندگان اسلام دسته بندی شده و در نیمه سال ششم جنگ انجام شد. از جمله ویژگی‌های مهم این عملیات حضور یک گردان از اسیران داوطلب عراقی درزیر مجموعه تیپ ۹ بدر در این عملیات است که به نوبه خود برای اولین بار در طول جنگ این اتفاق افتاد.

عملیات کربلای ۲ در منطقه‌ای به وسعت تقریبی ۵۰ کیلومتر مربع از جبهه‌های شمالی در ساعت ۰۰: ۴۷ بامداد ۱۰ /۶ /۱۳۶۵ انجام شد. دشمن با مشاهده یکی از گردان‌های خودی – که در محور چپ و در شکاف میان ارتفاعات وارس و ۲۵۱۹ در حرکت بود – واکنش نشان داد و به این ترتیب، درگیری قبل از ساعت مقرر آغاز شد. دیگر یگان‌ها نیز اندکی بعد (ساعت ۱ بامداد) و هم‌زمان با اعلام رمز عملیات (یا ابا عبدالله الحسین (ع)، ادرکنی) به دشمن حمله‌ور شدند.

در حالی که هوشیاری دشمن، موفقیت محور چپ را غیرممکن کرده بود، نیروهای عمل کننده در محور راست پس از درگیری با دشمن موفق شدند در ساعت ۰۱: ۵۸ ارتفاع شهید صدر را تصرف کرده، جهت پاک‌سازی به طرف تپه شهدا ادامه مسیر دهند. در ساعت ۰۲: ۰۸ نیز علاوه بر تسخیر "تخته سنگی”، تعدادی از نیروهای دشمن اسیر شدند و یک مقر فرماندهی تیپ و چند مقر فرماندهی گردان به تصرف درآمد.

در ادامه، دشمن با اجرای آتش سنگین در دو نوبت پاتک کرد که با هوشیاری و مقاومت نیروهای خودی، هر دو پاتک خنثی شد. سپس، فعالیت شدید هوایی دشمن آغاز شد؛ به گونه‌ای که تا روز اول، مواضع خودی طی حدود پنجاه مرحله بمباران شد. در این میان، یکی از هواپیماهای عراق بر اثر آتش پدافند هوایی سرنگون شد.

در شب دوم، عملیات در محور چپ تکرار شد و دو گردان نیرو به سمت اهداف خود حرکت کردند و در ساعت ۰۰: ۵۲ بامداد با نیروهای دشمن درگیر و موفق شدند قسمتی از اهداف خود را تصرف کنند؛ لیکن هوشیاری و مقاومت دشمن موجب شد نیروها تا ساعت ۴ به عقب بازگردند. به این ترتیب، عملیات با موفقیت در محور راست و عدم موفقیت در محور چپ پایان یافت.

مناطق آزاد شده ارتفاعات ۲۰۰۰، ۱۸۰۰، ۱۷۰۰، ۱۶۰۰، ۲۲۰۰، ۲۴۳۵ و بخشی از جاده حاج عمران دربنده چومان مصطفی و گردکو.

تجهیزات منهدم شده دشمن یک فروند هواپیما، یک فروند هلی کوپتر و چندین انبار مهمات.

تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین. یگان‌های منهدم شده دشمن بیش از ۵۰ درصد از تیپ‌های ۶۰۴، ۹۸، ۸۰۷ پیاده گردان کماندویی ابوعبیده گردان کماندویی تحت امر لشکر ۲۳، تیپ‌های ۴۳۸ و ۹۱ پیاده کمتر از ۵۰ درصد.

تعداد کشته و زخمی بیش از ۳۰۰۰ نفر، تعداد اسراء ۲۰۰ نفر، غنایم ۶ دستگاه تانک، ده‌ها دستگاه خودرو مقدار زیادی سلاح سبک و مهمات.

در این عملیات لشکر قدس گیلان نیز پس از توجیهات لازم فرماندهان توسط برادر شمخانی از سنندج به سمت حاج عمران حرکت نمودند و در منطقه مورد نظراستقرار یافتند. مأموریت اصلی لشکر قدس گیلان در این عملیات تصرف مهمترین محور عملیاتی دشمن، یعنی مقر فرماندهی و استقرار شمار کثیری از نیروهای زبده دشمن و تصرف ارتفاع «وارس» بود. در حالی که در سمت چپ و راست لشکر قدس، یگان‌های تیپ ویژه شهدا (ع) خراسان، سیدالشهدا (ع) کرج، یگان ویژه بدر از مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق و چندین یگان دیگر مستقر بودند.

لشکر قدس گیلان با ۴ گردان پیاده، یک گردان ادوات و یک گردان توپخانه به همراه سایر گردانهای پشتیبانی در این عملیات شرکت داشتند.

با سنگین شدن آتش دشمن، از سه گردان کمیل به فرماندهی «سردارشهید حسن رضوان خواه»، میثم به فرماندهی «سردار هامون محمدی» و حمزه سید الشهدا به فرماندهی «سردار شهید مهدی خوش سیرت» در تماس‌هایی با فرمانده لشکر ضمن بیان وضعیت موجود، تقاضا کردند فرمان درگیری صادر شود. دقایقی بعد فرمانده لشکر به گردان «کمیل» اجازهٔ درگیری داد. به دنبال آن گردان «میثم» اعلام کرد که پاک سازی میدان مین پایان یافته است. سپس به دستور فرمانده لشکر این گردان و گردان «حمزه» نیز درگیری خود را آغاز کردند، ولی به علت پیچیدگی و صعب العبور بودن منطقه و نیز مقاومت دشمن، به رغم تلاش فراوان نیروهای خودی، هیچ کدام از گردان‌ها نتوانستند به اهداف تعیین شده دست یابند.

«سردار شهید حسن رضوانخواه» فرمانده گردان کمیل برای هدایت نیروهای محور عملیاتی خود جهت تصرف اهداف از پیش تعیین شده، درخواست نیروی کمکی کرد و این در حالی بود که وی مورد اصابت گلوله قرار گرفته و مجروح شده بود، ولی همچنان قدرتمندانه و با اقتدار، گردان خود را در میان آتش باران دشمن به پیش می‌برد که بار دیگر مورد اصابت ترکش قرار گرفته و به درجه رفیع شهادت نائل گردید.

در این هنگام به دستور فرماندهی لشکر، نیروهای کمکی گردان «مالک اشتر» به منظور کمک به نیروهای درگیر حرکت کردند. به این ترتیب که هر گروهان آن، به یکی از سه محور که در رسیدن به اهداف دچار مشکل شده بودند، اعزام شدند.

با تشدید فشار دشمن روی نیروهای دو گردان میثم و حمزه (ع)، از ساعت ۶: ۲۰ بامداد هرگونه تماس با نیروهای گردان میثم که روی ارتفاع «وارس» بودند، قطع شد، اما با تأمین عقبهٔ نیروهای خودی در «هفت کانالی» که به همت نیروهای گردان تازه وارد شده «مالک اشتر» انجام شد، نیروهای گردان حمزه (ع) توانستند از «پنجه‌ای» عقب نشینی کنند. دشمن در «پنجه‌ای» مستقر شد اما هیچ اقدامی برای تصرف مجدد «هفت تپه‌ای» انجام نداد، زیرا با در اختیار داشتن ارتفاعاتی همچون «تپه تخم مرغی»، «پنجه‌ای» و «وارس» می‌توانست تا مدتی تأمین مواضع خود را برقرار نماید. نیروهای خودی مستقر در «هفت کانالی» نیز ساعت ۹ صبح بدون تلفات و خسارت عقب نشینی کردند.

پیش از درخواست نیروهای کمکی، فرماندهی یگان به «سردار شهید حاج محمود قلی پور»، رئیس ستاد، مأموریت داد سریعاً گردان «مالک اشتر» که به عنوان پشتیبان آماده بود را جهت کمک و پیش برد عملیات به خطوط درگیری اعزام نمایند. در این مأموریت «سردار شهید قلی پور» که سرداران شهید «علی گلستانی»، غلامرضا قبادی»، «سید محمد محمد نژاد»، را به همراه خود داشت پس از انجام مأموریت و اعزام گردان، در حالی که هنوز محل مأموریت را ترک نکرده بودند، هدف گلوله توپ دشمن قرار گرفته و همگی به درجه رفیع شهادت رسیدند.

لشکر قدس علی رغم تحمل تلفات زیاد نیروهایش در هنگام حرکت به سوی خط دشمن، خود را به آن جا رساند و توانست دو گروهان از «گردان میثم» را تا بالای قله «وارس» برساند و به قسمتی از اهداف خود دست یابد، ولی به سبب پاک سازی نکردن یال‌های پایین ارتفاعات «۲۵۱۹» و «تپه تخم مرغی» و نیز هوشیاری دشمن، این گردان محاصره و بقیهٔ نیروهای لشکر تا صبح به عقب باز گشتند که سرانجام در ۱۲/۶/۱۳۶۵ خبر رسید که فرمانده گردان «سردار هامون محمدی» و دو فرمانده گروهان تحت امر وی به نقطه رهایی بازگشته‌اند. «سردار هامون محمدی» در گزارشش گفته بود: «به دلیل قطع ارتباط و فشار دشمن، نیروهای تحت امر صدمات زیادی دیده و در محاصرهٔ دشمن قرار گرفتم. بی سیم‌ها ارتباط نداشت و من حتی نمی‌توانستم کسب تکلیف کنم که آیا بازگردم یا به جلو بروم؟! با این وضعیت ناچار شدم نیروهایم را به دو دسته سی تا چهل نفره تقسیم کنم که با پایین آمدن نیروها از بالای سرمان در یال ۲۵۱۹ حدود سه قبضه تیربار دشمن و شاید بیش از ۱۰۰ نیروی تک تیر انداز کلاش از بالا ما را به رگبار می‌بستند که تعدادی از نیروها به شهادت رسیدند و عده‌ای اسیر و تعدادی از نیروهایم به عقب برگشتند.

در اسنادی که از مقرهای تصرف شده لشکر دشمن بعد از عملیات به دست آمد معلوم شد که دشمن کاملاً از منطقهٔ عملیاتی، یگان‌های خودی و زمان عملیات مطلع بوده و حتی فرماندهی لشکر ۷۰۵، پس از بررسی خطوط پدافندی «گردمند»، ۲۵۱۹، «گرده بوک» و «شهید صدر» طی نامه‌ای، ۴۰ مورد ضعف پدافندی خود را یادآوری کرده بود. در بند سوم نامه‌ای که از مقر لشکر دشمن به دست آمده بود، آمده است که نیروهای ایرانی ظرف سه روز آینده یقیناً حملهٔ خود را آغاز خواهند کرد!! با جمع بندی همه این مطالب معلوم می‌شود که دشمن کاملاً از محدودهٔ عملیات و زمان آن آگاه بوده و با هشیاری و آمادگی در انتظار نیروهای خودی بوده است و این به دلیل حضور گستره ستون پنجم و نیروهای ضد انقلاب و جاسوس‌های داخلی و مشکلات حفاظتی و تردد بسیار خودرهای و نیروهای نظامی خودی و انتقال وسایل و امکانات فراوان که پیرانشهر را به یک منطقه نظامی تبدیل کرده بود.

سردار شهید حسین همدانی فرمانده لشکر، ناصر گودرزوند جانشین لشکر، سردار شهید حاج محمود قلی پور رئیس ستاد، سردار شهید حاج علی گلستانی جانشین ستاد و مسئول پرسنلی، سردار شهید حسین املاکی مسئول اطلاعات، سردار شهید سید محمد محمدنژاد مسئول پشتیبانی، سردار حسن خارا مسئول عملیات، سردار سید ضیاءالدین حزنی مسئول پشتیبانی، حمید حاذق نیکرو مسئول تبلیغات، نادر رضایی مسئول مخابرات، محمد علیزاده مسئول پدافند، اسماعیل تقی لو مسئول ادوات، محمد فرمایشی مسئول بهداری، اسدا… پور هدایت مسئول عقیدتی، نادر مشتاق مسئول تخریب، سردار شهید غلامرضا قبادی مسئول بسیج، قاسم ابراهیم زاده مسئول مهندسی، سردار هامون محمدی فرمانده گردان میثم، سردار شهید حسن رضوان خواه فرمانده گردان کمیل، سردار شهید مهدی خوش سیرت فرمانده گردان حمزه سیدالشهدا (ع)، حسن پروانه فرمانده گردان امام حسین (ع)، سردار مهدی کاظمی پور فرمانده گردان مالک اشتر،

در این عملیات ۴۷ کادر سپاه، ۲۵ سرباز وظیفه، ۱۱۷ بسیجی مجروح و ۳۹ کادر سپاه، ۱۰ سرباز وظیفه و ۱۴۹ بسیجی شهید شدند که در مجموع ۱۹۸ نفر از فرزندان میرزا کوچک به مقام شهادت نائل گردیدند. مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله العالی) در خصوص نقش لشکر قدس در عملیات کربلای ۲ فرمودند: «نیروهای گیلانی در عملیات کربلای ۲، کربلای دیگری آفریدند.»

منبع: 8دی